Hinn réttláti er nærgætinn

Yfirskriftin er tekin úr 12 kafla í Orðskviðum Salómons og er þar fyrrihluti setningar í 10 versi er hljóðar svo, ,,Hinn réttláti er nærgætinn um þörf skepna sinna". Ég var búin að leita að ritningarstað sem mig minnti að væri þannig: ,,Ill meðferð á skepnum ber vott um grimmt og guðlaust hjarta". Ég var svo viss um að ég hefði lesið hann í Biblíunni en fann hann alls ekki, bara þennan sem fer í sömu átt. Ég held nú að öllum í sveitinni þar sem ég ólst upp hafi þótt vænt um húsdýrin sín og viljað sýna þeim nærgætni. Ég held þó að ekkert íslenskt skáld hafi ort eins lofleg kvæði um nokkurt þeirra eins og reiðhestinn og ef t.v.rakkann fyrir hans miklu tryggð. Mér koma í hug hendingar úr ljóði um hund, sem ég man þó ekki eftir hvaða skáld er.

Sá er nú meira en trúr og tryggur, með trýnið svart og augun blá.

Fram á sínar lappir liggur líki bóndans hjá.

Kötturinn var nú allra vinur, svona eftir sínum hætti. Hann varði heimilið fyrir músunum svo þær komust ekki í matarforða heimilisins og var líka leikfang barnanna. Mér hefði þótt mikið vanta ef ég hefði ekki notið nærveru kattar í minni bernsku. En hún kisa mín sem ég átti lengst, var á vissan hátt fötluð, hún kunni ekki að mala. Mér finnst það mikill galli á ketti. Hann er eiginlega þar með ófær um að lýsa því, hvað lífið sé skemmtilegt frá sínum bæjardyrum séð.

Þá er að minnast á hestana. Margt loflegt ljóð hefur íslenski hesturinn hlotið fyrir sín afrek. En hefir einhver ort verðugt kvæði um blessaða mjólkurkúna, sem hélt lífinu í fátæku fjölskyldunum þegar annar vetrarforði var að ganga til þurrðar. Kýrnar höfðu ekki endilega eins fallegt sköpulag og ávalar línur eins og hestar, en þegar þær horfðu á mann sínum stóru saklausu augum þá var maður umvafinn rósemd og hlýju sem engu öðru var lík.

Tuddarnir voru nú leiðinlegri og höfðu ljótt orðbragð fyrir hinum dýrunum en þau voru svo saklaus að þau reyndu aldrei að læra það af þeim. Ég var bara smástelpa þegar ég komst í kynni við tuddalegt innræti þeirra. Ég held að við bróðir minn höfum verið að reka kýrnar gegnum traðirnar og út fyrir túngirðingu. Þá fór bróðir minn í annað verk og ég varð ein eftir, sennilega átt að reka þær lítið eitt lengra. Í hópnum var lítill tuddi. Ef til vill ekki orðinn ársgamall en hafði svona lúalegt innræti, fullur af valdahroka eða hvað það nú var. Þegar bróðir minn var horfinn af svæðinu þá ákvað hann, að nú væri komið tækifæri til að prófa afl sitt á mér og sýna kúnum að hann væri fullfær um að vernda þær fyrir öllum óviðkomandi, sem væru eitthvað að skipta sér af þeim. Ég var nú ekki há í loftinu og það tók hann ekki langan tíma að stanga mig um koll og byrja að hnoða mig á jörðinni.

Ég öskraði náttúrlega eins og sá sem er í lífsháska, sem hefir líklega æst bola ennþá meira. Sem betur fór var bróðir minn ekki kominn lengra í burtu en það, að hann heyrði til mín og kom hlaupandi og nógu snemma til að bjarga mér úr þessari dauðans hættu. Seinna var svo komið upp girðingu fyrir þarfanaut sveitarinnar á svæði sem hét Drangsnes og var í okkar landareign. Leiðin heim að okkar bæ lá framhjá girðingunni.  Þegar ég svo hafði farið af bæ og var á leið heim til mín, þá komst tuddi stundum í kallfæri við mig og sendi mér tóninn.  Mikið var ég nú fegin þá að vera á hestbaki í haustmyrkrinu þegar nautið fylgdi mér eftir sótbölvandi gott ef ekki líka froðufellandi, innan girðingarinnar, svo lengi sem gatan sem ég þurfti að fara lá meðfram girðingunni. Ég treysti á það að hesturinn gæti hlaupið nautið af sér ef það legðist af öllu afli á girðinguna og slyppi út. Þetta var heljarmikill dreki en mér var nú ekki kunnugt um að hann hefði nokkurn tíman sloppið út. Vel strengd gaddavírsgirðing er auðvitað fráfælandi fyrir skepnur með stóran haus, honum er ekki svo auðsmeygt milli strengjanna.

Og mundu eftir skapara þínum á unglingsárum þínum, áður en vondu dagarnir koma og þau árin nálgast, er þú segir um: ,,Mér líka þau ekki"- áður en sólin myrkvast og ljósið og tunglið og stjörnurnar, og áður en skýin koma aftur eftir regnið  Þá er þeir skjálfa sem hússins geyma, og sterku mennirnir verða bognir og kvarnarstúlkurnar hafast ekki að, af því þær eru orðnar fáar. Þetta er tekið úr Predikaranum 12: 1-3.

Mér finnst ég hafi heyrt að hér sé predikarinn að lýsa breytingaskeiði mannsins frá æsku til elli. Á sumum fara hendurnar að skjálfa er þeir verða gamlir og hér séu það þær sem átt er við að geymi hússins og sterku mennirnir verði bognir, þá sé átt við fæturna en kvarnarstúlkurnar séu tennurnar. Þær voru nú orðnar fáar hjá mér svo tími var til kominn að öllum úr efri gómi yrði hent út, þar sem ekki voru eftir nema tvær heillegar og nokkur brot og rætur. Ég hlakkaði nú ekki beint til þar sem önnur augntönnin hafði brotnað við rótina og hún hafði reynst rosalega föst er hún var fjarlægð fyrir mörgum vikum. Þess vegna hafði ég ekki verið að flýta framkvæmdinni því tvíburasystir hennar var eftir hinummegin og var heil

.

Jæja loks fannst mér þetta yrði ekki umflúið og dreif í því að fara til tannlæknisins. Hann auðvitað byrjaði á að deyfa og það tókskt vel. Svo lagði hann í þá erfiðu eða það minnir mig, enda man ég ekki eftir að neitt væri í frásögur færandi með hinar. En þessi fannst honum og mér vera föst. ,,Það er ekki beineyðing í þér " sagði hann og mátti skilja að hann hefði ekki átt von á þessu í svona gamalli manneskju. Hann vildi nú samt greinilega tala varlega um aldur við mig en ég er ekkert viðkvæm fyrir aldri mínum. Maðurinn er mjög handlaginn og lipurmenni á allan hátt. Hann vildi meina að þetta kæmi einstöku sinnum fyrir að tennur virtust vera grónar við beinið. Þessu lauk þó að lokum öllu farsællega og án þess að nokkuð illt hlypi í sárin á eftir. Ég fékk strax fallegar tennur upp í munninn í staðin. Þær urðu mér sjálfri nú ekki til mikillla nytja fyrsta kastið nema það, að nú gat ég brosað framan í viðmælendur mína án þess að þeim ofbyði útgangurinn á kvarnarstúlkunum.

Ég fékk að vísu einn dökkan marblett eftir tanndráttinn en það var nú sem ekki neitt í samanburði við andlitið á henni móður minni eftir að hún hafði látið hreinsa úr sér þegar ég var unglingur. Þeir marblettir allir eru mér enn minnisstæðir. Sjálfsagt hafa þær verið fastar í henni líka eins og mér. Þá áttum við heima á Hornafirði og enginn tannlæknir þar, bara héraðslæknirinn. Það var auðvitað ekkert bara. Þeir öðluðust mikla reynslu gömlu héraðslæknarnir í að draga út tennur, því eina ráðið þá var, ef maður varð viðþolslaus af tannpínu, á þessum útkjálkum landsins, að rífa tennurnar úr. En þeir smíðuðu ekki tennur. Ég man að mamma mín fór svo eftir tilhlýðiegan tíma til Eskifjarðar til þess að fá tennur því þar var tannlæknir búsettur. Það var þó minna fyrirtæki og ódýrara heldur en að fara alla leið til höfuðstaðarins í þá daga en nógu dýrt samt fyrir fátæk heimili. Samt hefir þetta orðið eftirminnilegur viðburður á fábreyttri æfi að komast út fyrir sýslumörkin.

Að lokum bestu kveðjur og heillaóskir á nýju ári til skyldfólksins í Reykjavík, Akureyri, Danmörku, Noregi og Svíþjóð. Þakka liðin ár Þ. P.